Có thể nói, chuyện hậu sự thời nay đã hình thành nên một công nghệ, nói nôm na là công nghệ mai táng...
 Mới 6h sáng mà xe cộ qua lại ở giao lộ Nguyễn Trãi - An Bình, quận 5, TP HCM phải dừng lại khá lâu bởi lẽ có một đám tang vừa xuất phát tại một nhà tang lễ gần đó. Đi đầu, là một vị sư áo vàng tay chắp trước ngực, mặt khẽ cúi, chầm chậm bước. Theo sau, bốn đạo tì quần đen, áo đen có nẹp trắng, khiêng chiếc kiệu nhỏ bên trong bày bàn thờ Phật.
Tiếp đến, một dàn "nhạc Tây" y phục trắng tinh, đầu đội mũ kêpi cũng màu trắng với trống đại, trống tiểu, với thanh la não bạt, kèn đồng. Từ dàn nhạc ấy, tiếng saxophone bất chợt vang lên: "Lòng mẹ bao la như biển Thái Bình dạt dào". Giây lát, nhạc chuyển qua bài "Đứng trên triền dốc nhìn xuống đồi thông" mà vừa nghe qua, ai cũng có thể đoán người quá cố là nữ giới, đã lớn tuổi, quê ở... Đà Lạt!
Nhạc trưởng - là một người đàn ông trung niên, tay cầm chiếc gậy nhỏ để chỉ huy. Thỉnh thoảng, ông ta lại tung chiếc gậy lên cao và thật là nhịp nhàng, lúc chiếc gậy rơi xuống đúng tầm tay ông, thì cũng là lúc tiếng chũm chọe, tiếng trống bass vang lên: Tùng tùng, xoẻng...!
Nối tiếp ban nhạc, là những đạo tì bê những vòng hoa, cầm những tấm trướng "Thành kính phân ưu", "Vô cùng thương tiếc" với các màu tím, trắng, đen rồi đến chiếc xe tang với hai con rồng chạm trổ bằng gỗ, sơn nhũ vàng, chạy dọc từ đầu đến cuối xe. Phải từ 60 tuổi trở lên mới được nằm trên xe này (vì được coi là hưởng thọ), còn dưới 60 (hưởng dương) thì cứ gọi là đi... xe đen (xe thùng sơn màu đen).
Theo sau xe rồng, thân nhân người quá cố khăn sô, áo sô, cùng bè bạn nối đuôi thành hàng dài trong lúc một anh chụp ảnh, một anh quay phim xăng xái chạy lên chạy xuống. Thỉnh thoảng, bốn đạo tì ngồi hộ giá quan tài trên xe rồng lại vung tay, rải xuống mặt đường những tờ giấy vàng mã, những nắm "đôla âm phủ", coi như của bố thí cho những cô hồn các đảng bơ vơ, mồ côi ở cõi dưới!
Đó chỉ là một trong nhiều đám tang diễn ra hàng ngày. Nếu như xưa kia, lễ tang theo sách "Thọ mai gia lễ" với cả chục công đoạn như lễ nhập liệm, lễ cúng, lễ cầu siêu, lễ động quan, di quan, lễ hạ huyệt, rồi cáo phó ra sao, phúng điếu thế nào, cho đến ai chỉ đội tang, ai phải áo sô, ai được thắt dây thừng ngang bụng, đi chân đất, khi đưa linh cữu ra khỏi nhà, ai chống gậy, ai phải nằm xuống đường lăn ba vòng khiến cho thân nhân người quá cố cứ gọi là tối tăm mặt mũi, chỉ cần sơ suất một tí là khốn khổ ngay với những bậc trưởng lão trong họ, thì bây giờ tất cả mọi việc ấy đã có những cơ sở dịch vụ mai táng lo tất tần tật.
Bằng một cú điện thoại, chậm nhất là một tiếng sau, từ hòm xiểng, lư hương, chân đèn, nhà rạp, quần áo, khăn tang cho đến việc tắm rửa, trang điểm, khâm liệm... thậm chí nhờ thầy xem giờ tốt giờ xấu, dịch vụ mai táng làm không sót một li. Giả sử gia đình tang chủ neo đơn quá, cần có tiếng khóc cho đỡ lạnh lẽo thì cũng chẳng khó gì.
Một vài cơ sở mai táng có sẵn đội quân khóc mướn, muốn khóc sụt sùi, khóc nức nở - thậm chí khóc... rống cũng được đáp ứng ngay miễn là tang chủ cung cấp cho đội quân này những thông tin về người quá cố. Tuy nhiên, khóc nhiều quá nên lắm khi khóc nhầm.
Trong một đám tang, bà "chuyên gia khóc mướn" kể lể: "Ới ông ơi là ông ơi, bữa trước ông còn hứa với cháu là ông sẽ dẫn cháu về thăm quê, mà bây giờ ông đã...". Tang chủ vừa nghe tới đó, vội vã nhắc: "Gia đình tôi 4 đời ở đây, bà con họ hàng cũng ở đây" thì liền lập tức, bà khóc mướn chuyển tông ngay: "Quê mình chỉ có vài bước chân thôi, mà sao ông không đưa cháu đến".
Theo một thống kê chưa đầy đủ, TP HCM hiện có trên 200 cơ sở làm dịch vụ mai táng - chủ yếu là cha truyền con nối mà trong đó, nhiều nơi có uy tín, tiếng tăm, làm ăn đứng đắn như trại hòm Công Thọ, cơ sở Vạn Phước, Vĩnh Phước, trại hòm Thọ Gia, trại hòm Tương Dương... Cũng theo thống kê, bình quân mỗi năm, TP HCM có từ 30 đến 40 nghìn người từ giã cõi đời nên các nơi này không lo thất nghiệp, chưa kể nhiều cơ sở còn đảm trách luôn việc đưa thi hài người quá cố từ nước ngoài về Việt Nam chôn cất theo yêu cầu.
Trở lại chuyện tang ma, kể từ khi nhận được điện thoại thì chỉ một thời gian ngắn, đội quân lo "hậu sự" đã tề tựu đông đủ, trước là để xem tang chủ muốn tiến hành các nghi lễ theo tôn giáo nào rồi tùy theo đó mà thực hiện các công đoạn như tắm rửa, trang điểm, mặc quần áo cho tử thi, liệm, nhập quan, di quan, chôn cất.
Ông Gia, chủ trại hòm Thọ Gia, cho biết: "Nếu người quá cố theo Thiên Chúa giáo thì tang lễ khá đơn giản bởi lẽ vị linh mục quản xứ cùng ban hành giáo sẽ đến đọc kinh cầu nguyện. Nhiều giáo xứ lại có khu nghĩa trang riêng nên trại hòm chỉ lo xe, lo hòm. Còn nếu người quá cố theo Phật giáo hoặc những tôn giáo khác thì phải qua nhiều thủ tục".
Nhưng dù theo tôn giáo nào chăng nữa, thì thủ tục đầu tiên vẫn là tắm rửa, trang điểm và thay quần áo cho người quá cố. Có những tử thi chân tay co cứng, đạo tì phải dùng rượu, dùng cồn, thậm chí đốt lửa hơ nóng cho các cơ mềm ra, để xếp đặt thế nằm cho ngay ngắn. Hồi một vị giáo sư mất vì tai nạn giao thông, cả vùng trán và xương gò má nát bét. Ấy vậy mà chỉ trong 2 tiếng, khuôn mặt của giáo sư trông như lúc còn sống, tuy rằng nhìn có vẻ như ông hơi... béo ra.
Ông Dương, chủ trại hòm Tương Dương, nói: "Với những trường hợp như vậy, chúng tôi rạch da, gắp hết những mảnh xương vụn rồi vo giấy báo độn vào các chỗ khuyết. Giấy báo gặp nước, gặp hơi ẩm thì nở ra nên không lo mặt bị xẹp. Sau đó khâu lại, bôi lên một lớp kem rồi đánh phấn là ổn".
Theo thời giá hiện tại, một tang lễ do các cơ sở dịch vụ mai táng lo từ A đến Z, dao động trong khoảng từ 15 triệu cho đến cả trăm triệu đồng - chưa kể tiền đất nghĩa trang. Nếu tang chủ muốn dùng quan tài loại "xịn" bằng gỗ giáng hương thì một cỗ khoảng 25 triệu. Gỗ căm xe, cà chít, gỗ dầu rẻ hơn một chút còn hạng chót là những loại gỗ tạp, giá chỉ từ 2 đến 3 triệu đồng.
Quan tài theo kiểu Đài Loan (ảnh minh họa).
Gần đây, một số trại hòm còn quảng cáo kiểu hòm Đài Loan, chất liệu cũng bằng gỗ nhưng được phủ sơn PU nâu bóng, bên ngoài cẩn xà cừ hình rồng bay phượng múa, nhìn rất... bắt mắt. Nghe đồn rằng một số cơ sở mai táng còn có thể "móc" được với cơ quan pháp y để mổ tử thi cho nhanh, sớm đưa thi hài ra khỏi nhà xác trong những trường hợp chết đuối, chết cháy, chết do tai nạn, chết không rõ nguyên nhân...
Đem chuyện này hỏi anh bạn tôi, là bác sĩ Trường, thuộc bộ phận pháp y thành phố. Anh cười: "Làm sao mà móc được vì khi mổ pháp y, bên cạnh mình còn có sự chứng kiến của các cơ quan chức năng. Thẳng thắn mà nói, một số "cò" khi thấy mình vào thì lăng xăng chào hỏi, mời thuốc mời nước, lúc mình ra thì cảm ơn cảm nghĩa khiến mình cứ nghĩ họ là thân nhân người quá cố, còn thân nhân người quá cố lại tưởng họ ăn cánh với bọn mình nên vì vậy, họ mới lừa tang chủ lấy tiền được".
Một trong những công đoạn không thể thiếu trong mỗi đám ma, đó là nhạc lễ. Thường thì các trại hòm đều có hợp đồng với hai ban nhạc - một tây, một ta. Nhạc ta gồm ba hoặc bốn người, một chơi đàn bầu, một chơi nhị, một thổi ống tiêu và một gõ trống cơm. Bài bản quanh đi quẩn lại vẫn chỉ "Lâm khốc", "Tử biệt sinh ly", "Di oán" - là những bài có nguồn gốc từ Trung Quốc. Nhạc Tây đa dạng hơn, trống thì có trống bass, trống kestle, sampan, kèn có clarinet, saxophone, trompet... Bên cạnh những bài mang tính "truyền thống" như "Lòng mẹ", "Ơn nghĩa sinh thành", "Bông hồng cài áo", lắm ban nhạc Tây còn tìm hiểu quê quán người quá cố để chơi nhạc cho phù hợp mà như tôi vừa nói ở trên, quê Đà Lạt thì có bài "Đà Lạt hoàng hôn", Bến Tre là bài "Dáng đứng Bến Tre".
Có lần, tôi nghe ban nhạc Tây chơi bài "Ly cà phê Ban Mê" theo phong cách rock. Hỏi ra mới biết người chết quê ở Đắk Lắk! Một bữa đi công chuyện ở Gò Vấp, tình gờ gặp một đám ma ngang đường, tôi nghe nhạc Tây chơi bài "Oan ta na mê ra". Cứ tưởng người chết quê ở... châu Mỹ Latinh, hoặc có duyên nợ gì với miền đất này. Nhưng không, hồi còn sống ông ta là giáo viên dạy tiếng Tây Ban Nha nên chơi thế cho nó oách!
Cũng không thể không nhắc đến những ban nhạc "chẳng ai mời mà vẫn xuất hiện". Đó là những nhóm đồng tính luyến ái - phần lớn là đồng tính nam, trong đó nhiều người đã ra nước ngoài để phẫu thuật chuyển đổi giới. Tại một số đám ma - hầu hết là đám ma ở những xóm bình dân, họ đến xin... giúp vui (?!) mà chẳng cần đòi hỏi thù lao chi hết. Gặp tang chủ dễ dãi, thôi thì xem ra cũng không mất gì, lại thêm bè bạn, thân bằng quyến thuộc, hàng xóm láng giềng thức đêm thức hôm để chia sẻ thì có cái nhóm này, cũng đỡ buồn ngủ nên họ quậy tới bến.
Ngoài các tiết mục đơn ca, song ca - mà phần nhiều là nhạc "chế", đại loại như "người nằm đó lăn lóc dưới mương, ba ngày sau vớt lên sình trương", hoặc "em ơi nếu mộng không thành thì sao, mua chai thuốc chuột uống vô là thành", họ còn nhảy nhót, làm xiếc, múa lửa, thậm chí... "show hàng" để kiếm tiền "boa" nữa, trời ạ! Nhìn những ông đực rựa 100% nhưng áo hở nửa người, váy ngắn cũn cỡn, môi son má phấn đỏ đỏ hồng hồng, mắt gắn lông mi giả chải keo cong vút, khoe ra bộ ngực bơm silicon to như quả bưởi, uốn éo theo tiếng nhạc, được mời ly rượu nào thì ực liền ngay ly đó, tôi thầm nghĩ cái thằng tôi đã bắt đầu chuẩn bị bước vào giai đoạn "chán cơm, thèm đất, thích nghe kèn" nên nếu mai mốt tôi "đi", thì cầu cho những ban nhạc kiểu này đừng bao giờ xuất hiện!
Biểu diễn múa lửa tại một đám ma.
Có thể nói, chuyện hậu sự thời nay đã hình thành nên một công nghệ, nói nôm na là công nghệ mai táng. Tôi đã từng chứng kiến các đạo tì nhập quan một tử thi nặng trên 100kg. Họ dùng 4 thanh gỗ dẹp, bề ngang chừng 20cm, dài khoảng 1m, đặt nghiêng 15 độ trong quan tài. Lúc khiêng tử thi lên, họ từ từ rút 4 thanh gỗ ra cùng một lúc, y hệt như ta đi đôi giày chật, phải lấy chiếc muỗng hoặc một mảnh nhựa cứng, luồn giữa gót chân và giày để bàn chân vô lọt. Chuyện đơn giản thế mà hiệu quả, chỉ 10 phút sau, cái xác đã nằm gọn lỏn trong hòm.
Với những gia đình nghèo, đồ tẩm liệm ngoài quần áo (đã cắt hết cúc) cùng một vài vật dụng của người quá cố, đạo tì thường lót trong hòm bằng trấu, hoặc mạt cưa. Những nhà khá giả hơn, thì dùng trà, hoặc hoa nhài, hoa đại khô. Để tránh ô nhiễm môi trường nếu xác phải quàn dài ngày, nhiều cơ sở mai táng dùng nylon gói chặt tử thi, hai đầu buộc vải trắng rồi phủ lên trên một mảnh vải đỏ nếu người chết đã ngoài 60.
Ông Gia, chủ trại hòm Thọ Gia, nói: "Con người ta chỉ có hai điều quan trọng nhất, đó là sinh, tử. Vì thế, mọi công đoạn mai táng đều phải tiến hành rất chu đáo, trước là để người quá cố được yên nghỉ, sau là không làm cho tang chủ phải phiền lòng".
Cuối cùng, là chuyện chôn cất. Theo phong tục "vào đằng chân, ra đằng đầu", việc di quan được chỉ huy bởi một đạo tì có kinh nghiệm. Cho dù người quá cố được quàn ở lầu 3, lầu 4 chăng nữa, thì quan tài trong suốt quá trình khiêng ra xe, lúc nào cũng phải thật thăng bằng, thậm chí cốc nước đặt trên mặt hòm cũng không sóng sánh. Tháng 8/2007, nghĩa trang lớn nhất TP HCM là Bình Hưng Hòa với hơn 50 nghìn ngôi mộ đóng cửa đã khiến nhiều nghĩa trang khác không còn đất mà nằm. Hiện tại, ngoài một số nghĩa trang tư nhân, hoặc nghĩa trang của chùa, nhà thờ, thì chỉ còn hai nghĩa trang công là Đa Phước và Gò Dưa. Tuy nhiên, Gò Dưa cũng đã kín chỗ nên nhiều tang chủ muốn đưa người thân của mình vào đây, phải chấp nhận mua lại những huyệt mộ đã cải táng.
Vì thế, chọn chỗ nằm cho người quá cố là vấn đề rất nan giải cho nhiều tang chủ. Ông chủ trại hòm Thọ Gia, cho biết: "Các cơ sở mai táng đều có quan hệ với các nghĩa trang. Nếu tang chủ yêu cầu, cơ sở sẽ đưa ra một số nghĩa trang - chủ yếu là của tư nhân để tang chủ lựa chọn".
Theo tìm hiểu của tôi, giá một "chỗ nằm" 2mx1m trong nghĩa trang tư nhân ở Củ Chi, Hóc Môn, Thủ Đức, Bình Chánh, khoảng từ 5 đến 10 triệu đồng. Theo Sở Quy hoạch, kiến trúc TP HCM, tổng diện tích của những nghĩa trang tư nhân ấy, có thể lên đến 1.100 hécta. Nếu như ở nghĩa trang công như Đa Phước chẳng hạn, với mặt bằng 7,5 hécta gồm gần 6 nghìn lô, người quá cố được sắp đặt nằm theo thứ tự, ai vào trước nằm trước thì ở những nghĩa trang tư, tang chủ được quyền chọn kiểu mộ bia, chọn chỗ, chọn hướng...
Cuối cùng, cũng không thừa khi nhắc đến "cò" mai táng, chủ yếu xuất hiện quanh các nhà xác của các bệnh viện. Y như lũ nhặng xanh, hễ đánh hơi thấy xác chết thì bu tới, đội "cò" này ngoài việc hứa hẹn sẽ giúp "mổ tử thi nhanh, lấy xác ra liền", họ dai dẳng bám theo tang chủ từ nhà xác về tận tư gia, rồi... kính thưa tất cả các loại tiếp thị, từ quan tài đến cây đèn cầy với giá cắt cổ bởi lẽ một vài trại hòm sẽ chi cho họ 10 hoặc 20% huê hồng nếu họ "cò" được. Trường hợp tang chủ không đồng ý, "cò" có 1.001 cách để làm khó dễ tang gia - mà cách đơn giản nhất là ngăn chặn, hù dọa không cho người của dịch vụ mai táng - mà tang chủ thuê, đến làm nhiệm vụ.
Sống đã khó, chết mà lại gặp "cò" mai táng thì xem ra, chết yên ổn còn khó hơn nhiều!
Chia sẻ Facebook |
